IZVOD IZ PREGLEDA STANDARD ZANIMANJA
OPERATER ZA CNC MAŠINE
STANDARD ZANIMANJA (OCCUPATIONAL STANDARD)
Naziv porodice zanimanja
(Оccupation family)
Mašinstvo i obrada metala
Naziv zanimanja
(Name of the occupation)
Operater za CNC mašine
Nivo potrebne kvalifikacije
(Level of required qualification)
III
I dio
1. Opis zanimanja
Operater za CNC mašine radi u metaloprerađivačkoj, drvnoj, hemijskoj, prehrambenoj, brodogradnji,
autoindustriji i drugim industrijskim granama.
Operater za CNC mašine radi uglavnom u neposrednoj proizvodnji, na poslovima izrade proizvoda,
koristi mjernu opremu (pomično mjerilo, dubinometar, mikrometar, komparater, šablone, ostala
mjerila) i alate.
Prilikom rada priprema, prati, nadzire proces rada mašine, kontroliše kvalitet proizvoda i održava
CNC mašinu. Obavlja poslove unosa podataka, ručno ili putem nekog drugog nosača podataka.
Provodi mjere zaštite na radu/protivpožarne zaštite i zaštite životne sredine.
Da bi obavljao navedene poslove Operater za CNC mašine treba da ima opštu tjelesnu i psihofizičku
sposobnost, dobru spretnost ruku i prstiju, dobar vid, sluh i sposobnost predočavanja prostornih
odnosa.
Osjećaj odgovornosti, tačnosti i preciznosti od izuzetne je važnosti za navedeno zanimanje.
2. Grupa poslova / ključni poslovi / aktivnosti (Group of tasks / key tasks / activities)
Grupa poslova
Ključni poslovi
Aktivnosti
Analiza, planiranje i
organizacija rada
Organizovanje vlastitog rada
- Proučavati u saradnji sa tehničkom pripremom tehničko-tehnološku dokumentaciju novih proizvoda
- Preuzimati tehničko-tehnološku dokumentaciju
Priprema radnog
mjesta
Pripremanje radnog mjesta i preuzimanje alata i materijala
Pripremanje mašina, uređaja i opreme
- Preuzimati radni nalog
- Provjeravati energetske vodove
- Preuzimati sirovinu, poluproizvod i alate
- Pregledati vizuelno mašine
- Čistiti mašine
- Provjeravati i podmazivati sistem za hlađenje
- Provjeravati adekvatnost i funkcionalnost alata
Operativni poslovi
Proučavanje tehničko – tehnološke dokumentacije
Pokretanje mašine
Priprema procesa obrade
Realizacija procesa obrade
- Razmatrati radni nalog
- Pregledati tehničke crteže
- Odabirati propisane alate
- Razmatrati plan stezanja obradaka
- Razmatrati redoslijed operacija tehnološkog procesa
- Pregledati programski list
- Uključivati mašine
- Pokretati agregate
- Poništavati ranije naredbe/resetovati
- Dovoditi sve agregate u polazne položaje
- Preuzimati i unositi program za izradu proizvoda
- Postavljati / stezati i umjeravati alat
- Stezati obratke / umjeravati nule radnog komada
- Podešavati potrebne režime rada
- Provjeravati geometrijske karakteristike obratka
- Provjeravati funkcionalnost pomoćnog i glavnog kretanja
- Izvoditi simulaciju procesa
- Pokretati proces obrade
- Uključivati / isključivati transportne i manipulativne
uređaje - Uključivati / isključivati uređaje za odvod strugotine i
prašine - Uključivati / isključivati uređaje za hlađenje i podmazivanje
- Pratiti i vršiti korekciju režima obrade
- Pratiti rad senzora
- Pratiti / provoditi kontrolna mjerenja
- Odlagati gotove proizvode
- Isključivati sve uređaje i agregate
Administrativni
poslovi
Popunjavanje potrebne dokumentacije
Praćenje i vođenje propisane dokumentacije
- Popunjavati radni nalog
- Popunjavati izdatnice/povratnice
- Evidentirati greške u tehnološkoj dokumentaciji
- Evidentirati broj radnih komada
- Evidentirati vremena izrade
- Pratiti i evidentirati termine periodičnog održavanja
- Voditi evidencije o vremenima rada alata
- Voditi evidencije kvarova i zastoja
Komunikacija i
saradnja sa drugima
Uspostavljanje kvalitetne komunikacije sa službama iz
kolektiva
Uspostavlajnje kvalitetne komunikacije sa radnim
kolegama
- Razvijati poslovnu saradnju sa nadređenim, saradnicima i pomoćnim osobljem
- Učestvovati u rješavanju problema u realizaciji radnih
zadataka
- Učestvovati u timu za izradu radnih zadataka
- Informisati pravovremeno saradnike o promjenama na
radnom mjestu
Osiguranje kvaliteta
Osiguranje ulazne kontrole
Osiguranje kvalitete tehnološkog procesa
Osiguranje kvaliteta proizvoda
- Kontrolisati vizuelno materijale/poluproizvode
- Mjeriti dimenzije repromaterijala
- Kontrolisati vizuelno ispravnost/funkcionalnost alata
- Pratiti radne uslove koji mogu uticati na kvalitet proizvoda
- Slijediti propisni redoslijed operacija
- Provoditi kontrolna mjerenja po fazama proizvodnje
- Provjeravati zadate mjere
- Provjeravati kvalitet obrade
- Vršiti korekciju mjera i kvaliteta obrade proizvoda
- Kontrolisati mjere obratka/proizvoda
- Kontrolisati funkcionalnost proizvoda
- Pregledati kompletnost prateće dokumentacije
Zaštita zdravlja i
životne okoline
Provođenje mjera zaštite na radu i protivpožarne zaštite
Provođenje mjera zaštite životne sredine
- Koristiti mjere i sredstva zaštite na radu
- Provoditi mjere protivpožarne zaštite
- Nadzirati stanje energetskih postrojenja i vodova (posuda pod pritiskom, električnih vodova, plinskih i uljnih
instalacija)
- Provoditi mjere odlaganja otpadnog materijala
- Provoditi mjere zaštite životne sredine u skladu sa važećim propisima
3. Poželjni stavovi
Operater za CNC mašine efektivno koristi radno vrijeme, preuzima odgovornost za svoj rad, ispoljava pozitivan odnos prema značaju tehničke i funkcionalne ispravnosti opreme i sredstava za rad, iskazuje sklonost za timski rad, pokazuje spremnost za preuzimanje inicijative i snalaženje u novim situacijama. Treba da ima razvijen smisao za sklad, proporcije, preciznost, efikasnost i konceptualno razmišljanje. Ispoljava pozitivan odnos prema primjeni mjera zaštite na radu, mjera protivpožarne zaštite, značaju očuvanja i zaštite životne sredine kao i prema profesionalno etičkim normama i vrijednostima.
Pokazuje spremnost za razvoj preduzetničkog duha i građanske kompetencije.
Pokazuje spremnost za cjeloživotno učenje, primjenu i sticanje novih znanja, učenje stranih jezika i primjenu savremenih tehnologija s posebnim akcentom na praćenje razvoja IT tehnologija ( namjenskog softvera i hardvera) i CNC mašina.
4. Radno okruženje i uslovi rada
Operater za CNC mašine, u kompanijama mašinske obrade, radi u pogonima održavanja i proizvodnje mašinskih dijelova i uređaja. Osoba u ovom zanimanju samostalno obavlja poslove i radne zadatake rukovanja klasičnim i numerički upravljanim alatnim mašinama u proizvodnji kao i izradi mašinskih dijelova.
Operater za CNC mašine uglavnom radi u zatvorenom prostoru. Radno vrijeme u cjelini provodi u umjetno osvijetljenom prostoru.
U radnom okruženju moguć je povišen intenzitet zračenja, otpadnih čestica materijala u vazduhu, koncentracije štetnih isparenja i buke.
Radni položaj tijela je stojeći.
Neophodna je primjena propisanih mjera i sredstava zaštite na radu.
Zdravstvena sposobnost operatera za CNC mašine periodično se provjerava.
5. Povezanost sa ostalim zanimanjima
Zanimanju Operater za CNC mašine su bliska zanimanja (imaju zajedničke – generičke stručne kompetencije): obrađivač metala rezanjem, stolar, mašinski tehničar, mašinski tehničar za kompjutersko konstruisanje, tehničar za mehatroniku, programer za CNC mašine, tehničar finalne obrade drveta (za CNC mašine).
Zanimanje Operater za CNC mašine je povezano sa zanimanjima koja su vezana za radna mjesta: menadžmenta, inžinjera različitih profila, tehničara različitih profila, svih zanimanja koja u svom radu koriste CNC tehnologije, pomoćnog osoblja i osoblja na održavanju.
II dio
IDENTIFIKACIJA STRUČNIH KOMPETENCIJA (znanja, vještina i stavova)
Za uspješno izvođenje poslova / zadataka / aktivnosti, opisanih u dijelu I, potrebna su znanja, vještine i lične kompetencije (stavovi):
Znanje – lice mora znati da:
Vještine – lice mora biti sposobno da:
Lične kompetencije
Organizovanje vlastitog rada
- Identifikuje elemente tehničko-tehnološke
dokumentacije - Definiše pravila tehničkog crtanja
- Razlikuje osobine materijala
- Izvede identifikaciju elemenata tehničko-
tehnološke dokumentacije - Primijeni pravila i načela tehničkog crtanja
- Prepozna vrste materijala
- Efektivno koristi radno vrijeme
- Preuzme odgovornost za svoj rad
- Racionalno koristi resurse
- Ispolji pozitivan odnos prema značaju tehničke i funkcionalne ispravnosti opreme i sredstava za rad
- Iskaže sposobnost i smisao za sklad i proporcije
- Iskaže sposobnost za timski rad i kooperativnost
- Pokaže spremnost za preuzimanje inicijative i snalaženja u novim situacijama
- Ispolji pozitivan odnos prema primjeni mjera zaštite na radu i mjera protivpožarne zaštite
- Ispolji pozitivan odnos prema značaju očuvanja i zaštite životne sredine
- Pokaže spremnost za cjeloživotno učenje, sticanje novih znanja i primjenu savremenih tehnologija
- Pokaže spremnost za razvoj preduzetničkih vještina i građanskih kompetencija
Pripremanje radnog mjesta i preuzimanje alata i materijala
- Objasni pojam i način pripreme radnog mjesta
- Definiše karakteristike materijala
- Definiše karakteristike alata
- Prepozna vrste energetskih vodova
- Prepozna funkcionalnu ispravnost mašine
- Primijeni pravila / postupke pripreme i
održavanja radnog prostora, alata i materijala - Odabere adekvatan način čišćenja radnog mjesta
- Odabere potrebne materijale
- Odabere potrebne alate
- Napravi vizuelni pregled energetskih vodova
- Napravi vizuelni pregled stanja mašine
Pripremanje mašina, uređaja i opreme
- Opiše postupak pripreme i čišćenja mašine
- Opiše elemente energetskih i radnih vodova mašine
- Objasni osnovne karakteristike i primjenu alata, pribora, mjernih instrumenata i zaštitne opreme
- Izabere pravilne postupke čišćenja mašine
- Napravi pregled sistema za hlađenje i podmazivanje
- Pripremi smjesu za hlađenje i podmazivanje
- Odabere potrebne alate
- Izvede zamjenu reznog dijela alata
Pokretanje mašine
- Opiše postupak pokretanja mašine i agregata
- Opiše postupak resetovanja naredbi
- Definiše polazne položaje agregata
- Izvede postupak pokretanja mašine i agregata
- Izvede postupak resetovanja naredbe
- Provede postupak dovođenja agregata u polazni položaj
Proučavanje tehničko – tehnološke dokumentacije
- Definiše elemente radnog naloga
- Definiše pravila tehničkog crtanja
- Navede osnovne karakteristike alata
- Identifikuje način stezanja obradaka
- Prepozna redoslijed operacija tehnološkog
procesa - Definiše elemente programskog lista
- Definiše elemente CNC programiranja
- Izvrši uvid u sadržaj radnog naloga
- Primijeni pravila tehničkog crtanja
- Izvede odabir propisanih alata
- Prati propisani način stezanja obradaka
- Prati opisani redoslijed operacija tehnološkog
procesa - Izvrši uvid u elemente programskog lista
- Primijeni pravila CNC programiranja
Pripremanje procesa obrade
- Opiše načela korištenja računara u proizvodnim
procesima (CAD/CAM) - Definiše elemente stezanja i umjeravanja alata
- Definiše način stezanja obradaka i umjeravanja
nule radnog komada - Identifikuje potrebne režime rada
- Definiše geometrijske karakteristike obradaka
- Identifikuje uređaje za glavno i pomoćno
kretanje - Definiše način izvođenja postupka simulacije
- Izvrši unos novih ili koristi postojeće programe
- Primijeni postupke stezanja, umjeravanja alata i obradaka i izvrši njihovo podešavanje
- Provede postupak primjene ili korigovanja
režima obrade - Manipuliše uređajima za glavno i pomoćno
kretanje - Provede proces simulacije unesenog programa
Realizacija procesa obrade
- Opiše postupke mašinske obrade
- Opiše transportne i manipulativne uređaje
- Definiše uređaje za odvod strugotine i prašine
- Opiše princip rada uređaja za hlađenje i
podmazivanje - Definiše režime obrade
- Definiše vrste i funkciju senzora
- Opiše tolerancije oblika i položaja
- Izabere adekvatne postupke kontrolnih mjerenja
- Opiše postupak pravilnog odlaganja proizvoda
- Opiše postupak isključivanja uređaja i agregata
- Provede propisani proces mašinske obrade
- Koristi transportne i manipulativne uređaje
- Provjeri funkcionalnost uređaja za odvod
strugotine i prašine - Primijeni postupak hlađenja i podmazivanja
- Podesi parametre režima obrade
- Provjeri funkcionalnost senzora
- Provodi kontrolna mjerenja
- Utvrdi tačnost propisanih mjera
- Provodi pravilno odlaganje gotovih proizvoda
- Primijeni propisane postupke isključivanja i
uključivanja uređaja i agregata
Popunjavanje potrebne dokumentacije
- Opiše način popunjavanja radnog naloga
- Identifikuje elemente radne i tehničko-
tehnološke dokumentacije - Prepozna greške u tehničko-tehnološkoj
dokumentaciji
- Utvrdi elemente radnog naloga
- Primijeni propisane tehnike unosa podataka u
radnu dokumentaciju - Evidentira greške u tehnološkoj dokumentaciji
Praćenje i vođenje propisane dokumentacije
- Definiše broj radnih komada i vremena izrade
- Opiše postupak periodičnog održavanja
- Navede vremena izrade
- Navede vremena rada alata
- Navede kvarove i zastoje
- Prikaže broj radnih komada i vremena izrade u propisanoj dokumentaciji
- Provede pregled prema planu održavanja
- Prikaže termine i provedene mjere periodičnog održavanja
- Napravi pregled vremena izrade i rada alata
- Napravi pregled kvarova i zastoja
Uspostavljanje kvalitetne komunikacije sa službama iz
kolektiva
- Opiše načine komunikacije sa službama iz
kolektiva - Prepozna načine za rješavanje problema u
realizaciji radnih zadataka
- Primijeni principe pravilne komunikacije u skladu sa organizacionom strukturom
- Odabere način rješavanja problema u realizaciji
radnih zadataka
Uspostavlajnje kvalitetne komunikacije sa radnim
kolegama
- Opiše elemente timskog rada
- Definiše značaj pravovremenog informisanja saradnika
- Uspostavi pravilan odnos sa nadređenima i saradnicima
- Koristi stručnu terminologiju
Osiguranje ulazne kontrole
- Opiše ispravnost materijala/poluproizvoda –
- Definiše dimenzije i karakteristike
repromaterijala - Kratko opiše funkcionalnost alata
- Prepozna vrste i kvalitet ulaznih materijala
- Napravi pregled dimenzija repromaterijala
- Primijeni propise i procedure za ulaznu kontrolu
- Primijeni tehnike mjerenja
- Utvrdi ispravnost i funkcionalnost alata
Osiguranje kvalitete tehnološkog procesa
- Definiše radne uslove
- Definiše redoslijed operacija tehnološkog
postupka - Kratko opiše postupke kontrolnih mjerenja
- Opiše princip rada mjernih instrumenata
- Opiše način korekcije mjera
- Definiše kvalitet obrade
- Uporedi stvarne i propisane radne uslove
- Primijeni propisane procedure i pravila
tehnološkog postupka - Primijeni postupke kontrolnih mjerenja
- Provodi postupke i procedure za provjeru kvaliteta obrade
- Modifikuje parametre obrade u skladu s
rezultatima provedenih kontrolnih mjerenja
Osiguranje kvaliteta proizvoda
- Definiše mjerne veličine i postupke mjerenja
- Prepozna tačnost mjera i funkcionalnost
proizvoda - Definiše sadržaj prateće i tehnološke dokumentacije proizvoda
- Primijeni postupke mjerenja
- Detektuje greške gotovog proizvoda
- Utvrdi kompletnost prateće radne i tehnološke
dokumentacije
Provođenje mjera zaštite na radu i protivpožarne zaštite
- Definiše mjere i sredstva zaštite na radu
- Opiše značaj mjera protivpožarne zaštite
- Identifikuje energetska postrojenja, radne i
energetske vodove
- Utvrdi ispravnost sredstava zaštite na radu
- Primijeni mjere zaštite na radu
- Utvrdi ispravnost sredstava protivpožarne zaštite
- Primijeni mjere zaštite od požara
- Utvrdi ispravnost energetskih i radnih vodova
Provođenje mjera zaštite životne sredine
- Kratko opiše mjere i načine odlaganja otpadnog
materijala - Definiše mjere zaštite životne sredine u skladu
sa važećim propisima
- Primijeni mjere odlaganja otpadnog materijala
- Primijeni mjere zaštite životne sredine
