IZVOD IZ PREGLEDA STANDARD ZANIMANJA
STOLAR
STANDARD ZANIMANJA (OCCUPATIONAL STANDARD)
1. OSNOVNE KARAKTERISTIKE (BASIC CHARACTERISTICS)
1.1 Naziv zanimanja(Name of the occupation)
Stolar (Carpenter)
1.2 Šifra zanimanja (Code of the occupation)
7522
1.3 Struka (Occupation family)
Šumarstvo i obrada drveta
1.4 Međunarodna kvalifikacija (International classification)
7522
1.5 NIVO POTREBNIH KVALIFIKACIJA (Level of required classification)
3
2. KLJUČNI POSLOVI TE POTREBNA ZNANJA, VJEŠTINE I KOMPETENCIJE (KEY TASKS AND REQUIRED KNOWLEDGE, SKILLS AND COMPETENCE)
2.1 OPIS ZANIMANJA (description of the occupation)
Stolar obrađuje piljenu građu osušenu na standardnu vlažnost i izrađuje namještaj, građevinsku stolariju i druge proizvode za opremanje interijera. Također izrađuje proizvode od različitih vrsta pločastog materijala (iverica, MDF, furnirske ploče, panel-ploče i slično). Koristi tehnike rezanja, blanjanja, glodanja, tokarenja, bušenja i brušenja. Dodatno, provodi završno tretiranje površina sa tečnim materijalima.
2.2 Grupa poslova / ključni poslovi / aktivnosti (Group of tasks / key tasks / activities)
2.3. Potrebna znanja, vještine i kompetencije (Required knowledge, skills and competence)
Priprema i organizacija rada
- Pripremanje radnog mjesta
- Obezbjeđuje ličnu higijenu i higijenu radnog prostora, oblači zaštitno odijelo
- Priprema radno mjesto i sredstva za rad (radni materijal, mašine, pribor i alat)
- Provjerava pripremu karakteristika materijala u skladu s radnim nalogom
- Vrši kvantitativnu i kvalitativnu kontrolu materijala
- Pregledanje radne dokumentacije, određivanje postupka rada
- Organizuje svoj rad i rad manje grupe
- Pregleda uputstva za rad i tehnološku dokumentaciju (radni nalog, tehničko- tehnološka uputstva koja određuju vrste proizvoda, vrijeme početka po fazama, vrstu tehnološkog postupka)
Znanja:
- Prepoznaje materijale i njihova tehnološka svojstva te ih klasificira po vrstama, karakteristikama i međusobnim kompatibilnostima
- Prepoznaje i klasificira osnovne vrste iverica, MDF-a, furnirskih ploča, panel-ploče i sličnih materijala te razlikuje njihovu primjenu
Vještine:
- Bira i provjerava ispravnost alata, mašina i uređaja u obradi materijala
- Poduzima mjere za siguran rad u skladu s propisima
Kompetencije:
Iskazuje svijest o značaju higijensko-tehničkog održavanja alata, mašina i uređaja
Operativni poslovi
- Rukovanje mašinama u obradi masiva
- Izrađuje grube obradke krojenjem rezane građe
- Vrši izradu čistih obradaka kroz operacije ravnanja, debljanja i formatizovanja
- Izrađuje elemente veze po širini, po dužini, ramskim i korpusnim vezama
- Izrađuje konstruktivne i estetske profile na elementima (glodanjem, tokarenjem, kopiranjem)
- Vrši operacije savijanja elemenata iz masiva
- Formiranje i obrada sklopova
- Formira sklopove
- Obrađuje sklopove (profilisanje, bušenje, brušenje i drugo)
- Izvođenje površinske obrade
- Priprema površinu za površinsku obradu kitovanjem, brušenjem, nanošenjem materijala za promjenu tona i drugo
- Nanosi tečne materijale (boje i lakove) različitim tehnikama i priprema ih za sušenje u sušarama
- Završno obrađuje lakirane površine (poliranje i druge operacije)
- Izrađivanje pločastog namještaja
- Planira krojne liste
- Koristi software za sheme krojenja i optimiziranja krojnih lista
- Kroji ploče sa i bez predrezača
- Kontrolira rubove
- Izrađuje ležišta za konstruktivne spojeve i okove
- Montiranje proizvoda
- Postavlja okove
- Kompletira proizvode
- Provjerava funkcionalnost i podešava elemente proizvoda
- Ugrađuje proizvode na objektima
- Upravljanje CNC mašinama
- Upravlja CNC mašinama i kontroliše njihov rad
- Pokreće program, podešava mašinu i alate i predlaže promjene
- Prati parametre rada mašina
Znanja:
- Prepoznaje materijale i njihova tehnološka svojstva te ih klasificira po vrstama, karakteristikama i međusobnim kompatibilnostima
- Prepoznaje i klasificira osnovne vrste iverica, MDF-a, furnirskih ploča, panel-ploče i sličnih materijala te razlikuje njihovu primjenu
- Razumije tehničke ctreže i primjenjuje podatke iz tehničke dokumentacije
- Pravilno imenuje i analizira alate optimalnih CAD softvera za tehničko prikazivane predmeta iz stolarske proizvodnje i sl.
- Imenuje prenosne alate sa električnim pogonom , te pravilno njima rukuje
- Nabroji glavne skupine dijelova prenosnih i stabilnih mašina u finalnoj obradi drveta i materijala na bazi drveta
- Objasni vrste mašina za obradu drveta i materijala na bazi drveta i njhovu ulogu u obradi
- Razlikuje radne alate i pravilno ih koristi
- Prepozna osnovne domaće vrste drveta i materijale na bazi drveta (ploče od drveta)
- Opiše tehničaka svojstva i greške građe drveta
- Imenuje i raspoznaje osnovne materijale i sortimente piljene građe
- Razlikuje sortimente kvalitetne klase piljene/rezane/građe
- Opisuje uslove skladištenja materijala
- Objasni teoriju, vrste i značaj sušenja drveta
- Navede vrste i uslove utezaanja drveta
- Prepoznaje i imenuje glavne vezivne materijale za spojeve drveta i materijala na bazi drveta
- Imenuje osnovne greške sušenja drveta i objasni uzrok njihovog nastanka
- Nabroji, prepozna i objasni vrste i primjenu furnira i ploča od drveta
- Objasni svojstva i primjenu tečnih materijala za završno tretiranje površina drveta i materijala na bazi drveta
- Klasificira osnovne načine spojeva u drvetu
- Navede optimalne spojeve i razumije čvrstoću spojeva
- Formuliše ergonomske uvjete za proizvode koji se koriste za opremanje enterijera stambenih i poslovnih objekata
- Imenuje, prepoznaje i objasni primjenu okova za tipske proizvode od drveta i materijala na bazi drveta
- Objasni teoriju obrade drveta i materijala na bazi drveta
- Objasni osnova i pomoćna kretanja kod mašinske obrade sa odvajanjem čestica materijala
- Objasni pravila upravljanja NC i CNC mašinama
- Objašnjava koordinatni sistem u 2D i 3D i pravilno primjenjuje vrijednosti u CAM programu
- Analizira osnovne alate ručnog programiranja na NC i CNC mašinama
- Objašnjava vidove obrade CNC mašine i koristi stručne nazive
- Formuliše osnovne pojmove i funkcije CAM programa (G-,T,M,F… oznake i funkcije)
- Objasni strukturu CAM programa
- Uporedi način obrade CNC mašinama i klasičnim mašinama
- Imenuje tipske tehnološke procese u izradi proizvoda od drveta i materijala na bazi drveta
- Klasificira osnovne proizvode iz grupe građevinske stolarije
- Analizira tipske proizvode za opremanje objekata
- Izrađuje jednostavne podprograme i programe programskim jezikom za CNC mašine
- Određuje optimalne funkcije, broj obrtaja, brzinu pomaka, G-funkciju (kod) i M-funkciju
- Bira optimalni alat za CNC strojeve
- Imenuje i objašnjava osnovne ekonomske pojmove koji su bitni u proizvodnji i uslugama u području stolarstva
- Analizira područje menadžmenta i poduzetništva za stolarske poslove i proizvodnju
- Objašnjava strukturu tenderske ponude i završnog izvještaja
- Opiše radno mjesto zanimanja stolar
- Imenuje ručne radne alate stolarskog zanimanja
- Prepozna osnovne mašinske radne alate
- Poznaje normative i propise u drvnoj industriji
- Poznaje osnove kvaliteta proizvoda od drveta i drugih materijala
- Opisuje mjere zaštite na radu i pružanja prve pomoći
- Procjenjuje sigurnost radnog mjesta
- Opisuje načine zaštite okoliša
Vještine:
- Pripremi radno mjesto
- Bira i provjerava ispravnost alata, mašina i uređaja u obradi materijala
- Izrađuje tehničke crteže predmeta iz struke, koristeći CAD softvere
- Koristi alate za prikazivanje linija, geometrijskih oblika i tijela u 2D ili 3D crtežima
- Pravilno uređuje i kotira (dimenzioniše) predmete na crtežima
- Printa i čuva tehničke crteže, te ih koristi za izvođenje
- postupaka u tehnološkim procesima
- Računa količine materijala, i izrađuje specifikacije utroška materijala
- Tehničkim prikazuje predmete na skicama, crtežima i softverima za crtanje i modeliranje
- Primjenjuje standarde za tehničko prikazivanje predmeta iz struke
- Printa crteže, snima i distribuira elektronskim putem
- Planira radne materijale i pravilno ih sortira
- Ručnim alatima i prenosnim mašinama obrađuje drvo i materijale na bazi drveta
- Procjenjuje kvaklitet obrade ručnim alatima i prenosnim mašinama
- Montira radne alate, pomoćne i zaštitne uređaje kod stabilnih mašina
- Izrađuje krojne liste i plan krojenja kod masivnog drveta i oplemenjenih ili neoplemenjenih ploša
- Pravilo izvodi operacije mašinskog piljenja (rezanja), dimenzionisanja i oblikovanja elemenata, korištenjem mašina sa mehaniškim podešavanjem
- Izvodi piljenje (rezanje) sa predrezačem
- Izrađuje elemente spojeva sa zadovoljavajućom tačnošću na elementima od drveta i materijala na bazi drveta
- Procjenjuje ili utvrđuje kvalitet postupaka u tehnološkim procesima
- Montira jednostavne i složene sklopove
- Obrađuje sklopove nakon montaže, na konačne mjere i oblike po redosljedu postupaka u tehničkoj dokumentaciji
- Izvidi oplemenjavanje površina furnirom ili folijama
- Pravilno „kantira“ rubove pločastih elemenata
- Manipuliše gotovim sklopovima i detaljima po radnom nalogu
- Izvodi brušenje drveta, sklopova ili gotovih proizvoda
- Izvodi ugradnju okova za građevinsku stolariju i namještaj
- Bazira obratke na osnovne CNC mašine i uređaje ili CNC obradne centre
- Akrivira program obrade elementa ili sklopova od drveta i pravilno ga primjeni na CNC mašinama
- Pravi izveštaj programeru o izvršenom programu, predlaže poboljšanja
Kompetencije:
- Koristi licencirane softvere
- Daje prednost prirodnim materijalima
- Samostalno i kolektivno donosi odluke
- Odgovorno se odnosi prema prizvodnoj dokumentaciji i sredstvima za rad
- Svjestan je mogućih povreda od reznih alata na radnom mjestu
- Pridržava se standarda za preciznost i kvalitet obrade
- Precizno vodi evidencije
- Iskazuje interes za usavršavanjem i obukama
- Učestvuje u timskom radu
- Racionalno se odnosi prema materijalima
- Pridržava se ličnih i tehničkih mjera zaštite na radnom mjestu
- Poštuje radno vrijeme
Komunikacija, komercijalni i administrativni poslovi
- Komunikacija
- Komunicira sa saradnicima
- Komunicira sa korisnicima usluga
- Komercijalni poslovi
- Nabavlja osnovni i potrošni materijal
- Izrađuje kalkulaciju cijena proizvoda
- Prodaje gotove proizvode
- Administrativni poslovi
- Popunjava izvještaje o radu
- Izrađuje ponude
Vještine:
- Primjenjuje normative utroška materijala
- Koristi normative vremena izrade
- Komunicira u pisanom i usmenom obliku
- Koristi IT u komunikaciji
- Vlada osnovama komunikacije na stranom jeziku
- Kalkuliše troškove i izrađuje kalkulacije i ponude
Kompetencije:
- Sklonost inicijativi
- Pozitivan stav prema promjenama i inovacijama
Osiguravanje kvalitete, mjere zaštite na radu, očuvanje zdravlja i okoline
- Kontrola kvaliteta u skladu sa standardima i normativima
- Provjerava kvalitet sirovina i repromaterijla
- Kontroliše kvalitet rada u svim fazama proizvodnje
- Kontroliše kvalitet gotovih proizvoda
- Izvodi radove tako da se ne ugrožava lična sigurnost, sigurnost saradnika i okoline
Znanja:
- Opisuje normative i propise u drvnoj industriji
- Opisuje osnove kvaliteta proizvoda od drveta i drugih materijala
- Opisuje mjere zaštite na radu i pružanja prve pomoći
- Procjenjuje sigurnost radnog mjesta
- Opisuje načine zaštite okoliša
Vještine:
- Poduzima mjere za siguran rad u skladu sa propisima zaštite na radu i zaštite okoline
- Primjenjuje pravila rada sa štetnim i zapaljivim materijalima
- Demonstrira pružanje prve pomoći
Kompetencije:
- Pridržava se ličnih i tehničkih mjera zaštite na radnom mjestu
- Razvija svijest o ekologiji i pozitivno se odnosi prema zaštiti radne i životen sredine
- Vodi računa o zaštiti zdravlja ljudi i okoline u skladu sa higijensko-tehničkim, protivpožarnim i drugim mjerama zaštite
2.4 Poželjni stavovi koje se odnose na zanimanje (Desirable attitudes related to the occupation)
Preciznost, poželjna je i sklonost korištenju računara (posebno programa za crtanje), osjećaj za prostor, te sklonost dizajnu.
3. RELEVANTNOST ZANIMANJA (RELEVANCE OF THE OCCUPATION)
3.1 Potrebe na tržištu rada (Needs at the labour market)
Stolari se mogu zaposliti u industriji, graditeljstvu i obrtništvu. Zapošljavanje stolara moguće je u preduzećima koja se bave izradom namještaja i brodogradnjom. Stolari mogu raditi i na održavanju stambenih blokova, te u salonima namještaja kao serviseri.
Velika je potražnja na tržištu rada.
4. OSIGURANJE KVALITETE (QUALITY ASSURANCE)
4.1 Članovi ekspertne grupe (Expert group members)
- Adnan Duvnjak, magistar šumarstva, rukovodilac u RJ šumarstvo, Sarajevo-šume
- sc. Zehra Veljović, dipl. ing. šumarstva i hortikulture, nastavnica stručno-teorisjke i praktične nastave, Srednja škola za okoliš i drvni dizajn Sarajevo
- Alen Masković, magistar šumarstva, rukovodilac OJ šumasrtva, Sarajevo-šume
- Dana Mušović, dipl.ing.šumarstva, nastavnica stručnih predmeta, Srednjoškolski centar ”Vasilije Ostroški” Sokolac
- Jasmin Hindija, dipl.inž.komunikacija, šef proizvodnje i skladišta, Fructas d.o.o. Sarajevo
- Bojan Čortan, dipl.ing.šumarstva, stručni saradnik u oblasti šumarstva, Šume Republike Srpske a.d. Sokolac
- Ibrahim Karačić, dipl.ing.maš., nastavnik stručno-teorisjkih predmeta i pomoćnik direktora Srednje pkole za okoliš i drvni dizajn Sarajevo
- Zorica Krsmanović, dipl.politolog, viša stručna saradnica za međunarodnu saradnju u oblasti rada i zapošljavanja, Ministarstvo civilnih poslova BiH
4.2 Predlagatelji (Proponents)
Nadležne obrazovne vlasti
4.3 Web-stranica na kojoj je odluka o usvajanju standarda zanimanja objavljena
(Web-page of the decision on adoption of the occupational standard)
www
4.4 Rok do kojeg standard zanimanja treba evaluirati (The deadline by which the OS should be reviewed)
5 godina
5. DODATNE INFORMACIJE (ADDITIONAL INFORMATION)
5.1 Specifična zakonska regulativa za zanimanje (Specific regulations for the occupation)
Propisi i standardi u graditeljstvu; propisi o zaštiti na radu i zaštiti od požara; zaštita okoliša
5.2 Rizici i radni uvjeti (Risks and working conditions)
Posao se obavlja uglavnom u zatvorenim prostorima (tvorničke hale, obrtničke radionice). Stolari su izloženi buci, prašini i opasnostima od ozljeda. Radi se uglavnom u stojećem položaju s učestalim saginjanjem. Stolari koji rade u industriji mogu, ovisno o opsegu i organizaciji posla, raditi u više smjena.
5.3 Specifični zahtjevi (Specific requirements)
Za obavljanje zanimanja stolara, poželjan je zdrav mišićno – koštani sistem budući da se uglavnom radi u stojećem položaju. Također je poželjna izrazita spretnost i snaga ruku, sposobnost predočavanja i razumijevanja prostornih odnosa i dobra koordinacija vida i pokreta. Zbog velike izloženosti prašini, važan je i zdrav dišni sustav.